Η Ελούντα βρίσκεται βόρεια του Αγίου Νικολάου και αποτελεί ένα παγκοσμίου φήμης τουριστικό θέρετρο, του οποίου η ιστορία ξεκινά πολύ παλιά από τα προϊστορικά χρόνια. Μια γη με πλούσια ιστορία και μοναδική φυσική ομορφιά, απέχει μόλις 8 χλμ. από την πρωτεύουσα του Νομού Λασιθίου, τον Άγιο Νικόλαο. Ο Κόρφος, ο κόλπος της Ελούντας, ξεπροβάλλει στο βάθος κατεβαίνοντας την πλαγιά απο τον Άγιο Νικόλαο. Νότια του Κόρφου και δυτικά της Αρχαίας Όλους, βρίσκεται το Σχίσμα, το λιμάνι της Ελούντας. Δυτικά στην κορυφή ενός μικρού λόφου, βρίσκεται το Κάτω Χώριο, βορειοδυτικά το Μαυρικιανό και στις πλαγιές δυτικά, η Επάνω Ελούντα, που αποτέλεσε το κεφαλοχώρι της περιοχής κατά το παρελθόν. Η Ελούντα περιλαμβάνει ακόμα κάποια μικρά γραφικά χωριά πίσω από το βουνό στα δυτικά – τις Επάνω και Κάτω Πινές, και το Τσιφλίκι που βρίσκεται βόρεια του Σχίσματος στο δρόμο προς την Πλάκα. Ο μικρός οικισμός της Πλάκας, που βρίσκεται απέναντι από την Σπιναλόγκα, τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ρυθμούς ταχείας ανάπτυξης, και ολοκληρώνει το σύμπλεγμα των χωριών της ευρύτερης περιοχής της Ελούντας.
Στην άκρη του Κόρφου τοποθετείται η Σπιναλόγκα, ένα μικρό νησί με πραγματικά πλούσια ιστορία. Κατά το παρελθόν την εποχή της Αρχαίας Ολούς, είχε αποτελέσει οχυρωμένο κάστρο, την περίοδο 1679-1715 ενετικό φρούριο, καταφύγιο για τους Κρήτες αντάρτες (1645-1715), τόπο εξορίας και φυλάκισης στις αρχές της οθωμανικής κυριαρχίας, τουρκικό οικισμό από τις αρχές του 19ου αιώνα έως το 1904, αποικία λεπρών κατά τα έτη 1904-1957 και πλέον σήμερα είναι υποψήφιο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Περιτριγυρισμένη από το βουνό της Οξάς και το όρος Καρφί, η Ελούντα βρίσκεται πρακτικά αποκομμένη από τους γύρω οικισμούς. Λόγω αυτής της γεωγραφικής ιδιαιτέροτητας οι κάτοικοι της δημιουργήσαν τον δικό τους ξεχωριστό πολιτισμό και χαρακτήρα στο πέρασμα των χρόνων. Το ήπιο κλίμα, το μαγευτικό περιβάλλον, η επαφή με άλλα νησιά και άλλες παράκτιες περιοχές, επέδρασαν ευεργετικά στην διαμόρφωση της ιδιοσυγκρασίας των κατοίκων.
Η πλούσια ιστορία της Ελούντας χάνεται στα βάθη των χρόνων. Κατά τα μινωικά χρόνια, κατοικήθηκε η περιοχή του Πόρου και συγκεκριμένα ο περίφημος οικισμός της Αρχαίας Ολούς, που άνθισε και αργότερα κατά την κλασική και προ-βυζαντινή εποχή. Η Αρχαία Ολούς, που θεωρείται μια από τις 100 σημαντικότερες πόλεις της Αρχαίας Κρήτης, βρίσκεται στην στενή λωρίδα γης που ενώνει την χερσόνησο “Νησί” με την ηπειρωτική χώρα. Οι Γάλλοι δημιούργησαν τον ισθμό Κανάλι την περιοδο 1897-1898, διευκολύνοντας τις θαλάσσιες μεταφορές και ταυτόχρονα μετατρέποντας την χερσόνησο σε νησί.
Η ευημερία της Ολούς συνεχίστηκε και κατά τα βυζαντινά χρόνια με δύο σπουδαία μνημεία να το μαρτυρούν, την Παλαιοχριστιανική Βασιλική στην περιοχή του Πόρου, και την Βασιλική της Κολοκύθας, χτισμένη από λευκό μάρμαρο. Στο κείμενο Συνέκδημος του Βυζαντινού συγγραφέως Ιεροκλή, η περιοχή της Ολούς συναντάται με το όνομα Άλυγκος.
Οι Ενετοί κατασκεύασαν τις Αλυκές το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα και παράλληλα ανοικοδόμησαν το φρούριο της Σπιναλόγκας. Ακόμα κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας χτίστηκαν πολλές εκκλησίες μερικές από τις οποίες είναι η Αγία Τριάδα, η εκκλησία της Αναλήψεως, η Παναγία και ο Άγιος Γεώργιος. Ο ντόπιος πληθυσμός ασχολήθηκε με την γεωργία, την αλιεία, την επεξεργασία ακονιών και την παραγωγή αλατιού. Την περίοδο 1928-1939, ο Κόλπος της Ελούντας (Κόρφος) χρησιμοποιήθηκε από την αεροπορική εταιρεία British Imperial Airways ως σταθμός προσθαλάσσωσης και ανεφοδιασμού των υδροπλάνων στον δρόμο για την Ινδία.
Η δημοφιλής Βρετανίδα μυθιστοριογράφος Mary Stewart έζησε στην Ελούντα για περίπου ένα χρόνο γράφοντας το βίβλιο «The Moon-Spinners», το οποίο στην συνέχεια κυκλοφόρησε στον Βρετανικό Τύπο με μεγάλη επιτυχία. Ο Walt Disney έπειτα το 1963, μετέφερε στον κινηματογράφο το ομότιτλο έργο, και σύμφωνα με την επιθυμία της συγγραφέως Mary Stewart, τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στην Ελούντα. Η ταινία αυτή έμμελε να κάνει το χωριό της Ελούντας γνωστό στους επιχειρηματικούς κύκλους τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Με την δημοσιότητα που είχε λάβει η περιοχή, το 1964 η Ελούντα καταχωρείται ως τουριστική περιοχή με βασιλικό διάταγμα και από το 1970 άρχιζει να αλλάζει εικόνα ριζικά. Το ήπιο κλίμα, η εξαιρετική φυσική ομορφιά, οι καλές υπηρεσίες είναι λίγοι από τους λόγους για τους οποίους η Ελούντα προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.
Όλες οι παραπάνω ιστορικές πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Δρ. Μανόλη Μακράκη, Elounda-Agios Nikolaos, Spinalonga, Their History, 2011
